VAN DE EQUINOX VIA DE ECLIPS NAAR DE EQUILIBRIST

Door Marcel Vermaat

Veel onwetenden om ons heen denken dat de lente begint op 21 maart. Maar jullie, geschoolde geesten met voortdurende kennishonger, weten dat de lente begint op het moment dat de zon loodrecht boven de evenaar staat. Vanaf dat moment worden ten noorden van de evenaar de  dagen weer langer dan de nachten. Onder de evenaar is dat natuurlijk precies andersom. Daar wordt het herfst.

Dit moment heet in het latijn aequinoctium (gelijke nacht) en kennen wij als de Equinox. Dit jaar vond dat gisteravond 20 maart om 22:45 plaats. Uiteraard hebben jullie dit momentum bewust meegemaakt en geaccentueerd met een eigen alcoholisch momentum. Sowieso is de kennis m.b.t. de oorsprong van de seizoenen en onze kalender schrijnend. De jeugd van tegenwoordig weet exact hoe ze hun mobiel moet configureren, maar dat maart ooit de eerste maand van het jaar was, dat weten alleen wij nog. Tot  ver voor Christus bestond het jaar uit 10 maanden. De eerste maand kennen wij nu als maart en werd vernoemd naar de vader van Romulus: de god Mars.

Ook   voor de volgende 3 maanden werden mooie namen bedacht (bv Juni naar godin Juno) maar vanaf de 5de maand was het gedaan met de creativiteit. Quintilius, sextilis, septembris, octobris, novembris en decembris completeerden al opnummerend het jaar. De winterperiode had geen maandnamen. In de 4de eeuw voor Christus  werd die periode verdeeld over 2 maanden Januaris en Februaris. Dat werden toen de 2 laatste maanden van het jaar. De geleerden hadden ten tijde van de hoogtijdagen van vriend Julius Caesar al berekend dat een jaar bijna 365 en een kwart dag duurde en dachten dat op te kunnen lossen door de laatste maand februaris doorgaans  29 dagen te laten duren en om de 4 jaar 30 dagen.
Julius Caesar hernoemde de 5de  maand naar Juli, waarschijnlijk vond hij zichzelf wel goed in het rijtje illustere goden passen. In het jaar 8 na Christus, nadat Keizer Augustus zijn neef Julius opgevolgd had, toen hij als enig familielid de slachting overleefde, verschoof hij een dag uit februari naar de 6de maand en noemde deze Augustus. Tja, het was natuurlijk uit den boze dat zijn maand een dag minder zou tellen dan die van neef Julius. Na het jaar 8 is er nooit meer een 30 februari geweest in Nederland.

Ik ga nog even door met deze kalenderles voor dat ene Philidorlid die dit allemaal nog niet wist.  In de 5de  eeuw besloot men om Januari en Februari naar het begin van het jaar te verschuiven, waarna maart plots de 3de maand werd. Dat zal Mars niet leuk gevonden hebben. In de 16de  eeuw besloot Paus Gregorius op advies van de Napolitaanse arts Aloisius Lilius de kalender nog meer te perfectioneren. Lilius had namelijk berekend dat een jaar iets minder lang duurde dan 365,25 dag. Vrijwel iedere Philidoriaan weet dat dit 365,2422 is.  Wanneer er 3x per 400 jaar een schrikkeldag af zou gaan, dan zou e.e.a. heel nauwkeurig worden. In Italië en Spanje werd dit per onmiddellijk ingevoerd. Is een jaar deelbaar door 100 dan was het voortaan geen schrikkeljaar meer. Was het echter deelbaar door 400 daarentegen, dan was het wel weer een schrikkeljaar.

In Nederland vond de doorvoering van de Gregoriaanse Kalender pas rond 1700 plaats en ongelukkigerwijs per provincie. Dat betekende dat  men in die jaren in Groningen op andere datum leefde dan in Friesland. Omdat er vanaf de jaartelling tot 1700 12 schrikkeldagen teveel geweest waren, werd er gemakshalve 12 dagen overgeslagen. In Friesland werd op 31 december 1700 gevolgd door 12 januari 1701. Daarna liepen we weer helemaal in de pas met het schema hoe de aarde in werkelijkheid om de zon heen draaide.

In tegenstelling tot Engeland ging de doorvoering hier in Nederland zonder veel tegenstand. De achterdochtige Engelsen dachten dat ze door dit overslaan van 12 dagen ook 12 levensdagen misliepen en eisten compensatie ervan….  Het heeft de regering daar heel veel moeite gekost om de Britten er van te overtuigen dat ze die levensdagen toch echt wel gingen meemaken. Mocht ooit iemand je vragen wat er op 2 januari 1701 in Leeuwarden gebeurde, dan is het antwoord: Helemaal niets.

Leeuwarden, waar komt die naam eigenlijk vandaan hoor ik jullie nu denken…..Welnu, ik zit toch op de praatstoel, en die partijen kunnen nog wel heel even wachten. In de 14de eeuw werden de 3 dorpen Nijehove, Oldehove en Hoek samengevoegd tot 1 stad. De inwoners van Oldehove waren fanatieke volgelingen van Sint Vitus. De Sint Vituskerk die destijds op de plek van de Oldehove stond herinnert nog aan die tijd. Er gaat een legende over Sint Vitus dat deze in Rome voor de Leeuwen werd geworpen omdat hij het Christendom niet wou afzweren. In plaats van dat Vitus lekker werd opgepeuzeld, likten ze hem de voeten schoon. De leeuw werd daarom een veel gebruikt symbool bij SintVitus. De SintVitus aanhangers in Oldehove hebben het toen voor elkaar weten te krijgen dat de naam van de nieuwe stad Leeuwarden werd. Warden werd daarbij afgeleid van wierd, het synoniem van terp. De terpen van de Leeuw.
Over naar de leeuwen van Philidor.

Eelke was ditmaal het eerste klaar, nadat hij zijn captain keurig had gevraagd of remise geoorloofd was werd de vrede al snel getekend. Zelf mocht ik als tweede een uitslag noteren. Zoals ik reeds verwachtte mocht ik aantreden tegen good old Fred Sluzewski. Oud-lid van Sneek, Lasker en ons eigen Philidor. Ooit reed ik met mijn minicooper (dat moet het jaar 1985 geweest zijn) door Groningen met aan boord Geert van Everdink, Herry Seunnenga, Jan Wiersma en Catharinus Mulder. We waren wezen schaken in het denksportcentrum en begaven ons richting centrum om ons aldaar te verpozen.

Toen hoorde ik plots vanaf de achterbank, DAAR…Daar…. Stop the car…. Het is FRED !!  En inderdaad, daar waggelde een Fred Sluzewski los in het wild. Raampjes opengedraaid en Fred meegevraagd om een biertje te drinken. Maar nee, Fred had een ander voorstel. Ik woon hier vlakbij en heb drank en eten thuis. OK, plannen gewijzigd, we gaan naar Fred. Maar een mini met 5 volwassenen daar zit vrij weinig extra passagiersruimte meer in. Hoe krijgen we Fred mee.
Fred wist daar zelf vrij vlot een oplossing voor. Hij plaatste zich voor op de motorkap en gaf keurig met handgebaren de rijrichting aan. Het overige verkeer begreep dat waarschijnlijk, want er werd veelvuldig goedkeurend getoeterd.

Thuisgekomen bij Fred viel deze vrijwel direct in slaap op de bank. Maar wij wisten even snel de wel naar de koelkast te vinden. Toen alles op was zijn we weer vertrokken, we hebben nog getracht Fred wakker te maken om hem te bedanken voor de gastvrijheid, maar er zat weinig beweging meer in. Voorafgaande onze partij vandaag stond ik op het punt hem aan dit voorval te herinneren, toen hij er zelf al over begon. Fred zijn geest mag dan een ietwat aangetast zijn door heftige therapieën en iets te veel versnaperingen, zijn geheugen is nog uitstekend. Fred speelde de opening met veel creativiteit en mocht met zwart zeker niet klagen toen we het middenspel in gingen. Daar sloeg ik mijn slag. Zijn stukken in het centrum stonden wat ongelukkig en met een paar krachtige zetten kon ik daar gebruik van maken. 

Het volgende punt kwam van Oene. Hij had een klein voordeeltje uit de opening gehaald. Toen zijn jeugdige tegenstander zijn loper heel ongelukkig op e6 posteerde veranderde het voordeeltje in zeer groot voordeel. Oene zette de aanval in en sleepte het punt vlot binnen. Kort daarna kreeg Rowan een remiseaanbod. Ook Rowan overlegde keurig met de captain en ik zei hem dat hij deze mocht aannemen gezien de stand in de wedstrijd. Stand 3-1 voor de onzen.

Franke had duidelijk zijn dag niet. Pionnen, stukken, ja zelfs hele maaltijden werden er weggegeven. Maar we kennen de veerkracht van Franke, de volgende wedstrijd staat hij er weer en vreet hij zijn tegenstander op. Nog 3 partijen gaande. Rein en Wessel leken iets beter te staan, Egbert zijn stelling taxeerde ik als hopeloos. Wessel kreeg plots een stuk in de schoot geworpen. Na enige schermutselingen had hij 2 torens en een loper tegen een dame. Hier wist Wessel wel raad mee. Met strakke hand werd de partij naar zich toe getrokken. Mooi punt Wessel. Uit zo’n fraaie overwinning zouden veel spelers goede motivatie kunnen putten. Helaas onze Wessel niet. Wessel heeft besloten om na dit seizoen te stoppen met schaken. Heel erg jammer Wessel. 

Eeuwig zonde is het dat ook Rowan vandaag met ditzelfde slechte nieuws kwam. Studieredenen. De 2 jonkies van ons team stoppen ermee. De gemiddelde leeftijd van ons team stijgt weer naar 50+. Jolle red ons!

Stand 4-2. Gaat Rein de wedstrijd voor ons binnenhalen? Egbert staat immers totaal aangekrant. Soms zijn de dingen anders dan ze lijken te zijn. Zo dachten velen gisteren een zonsverduistering gezien te hebben….
Een zonsverduistering…. Well, I got news for you! Die is er nog nooit geweest en zal er ook nooit zijn. Wat er werkelijk gaande was op 20 maart was een Aardeverduistering. Eeuwen geleden schreef een Engelse wetenschapper een kundig artikel over dit fenomeen “The Solar Eclips”. De afdekking van de zon. Een minder kundige Nederlandse vertaler nam dat over (waarschijnlijk gebruikte hij Google Translate) als zonsverduistering. De oneindige kluns. Natuurlijk wordt de zon inderdaad afgedekt, maar zeker niet verduisterd. Iedereen zal op 20 maart hebben waargenomen dat juist de Aarde werd verduisterd. De naam Maansverduistering is daarentegen wel correct. Op het moment dat de Aarde vanuit de maan gezien de zon afdekt, is er sprake van een maansverduistering.

Egbert dacht met zwart dat de witte pion op d6 later wel door hem opgehaald zou worden. Wel, die pion stond er in de slotstelling nog steeds. De indringer op d6 zorgde ervoor dat de zwarte loper op f8 en de toren op h8 niet in het spel konden komen. Dat waren ook nog eens de 2 laatste zwarte stukken op het bord. Dit gecombineerd met de minuspion, tja hoe wil je dat nog redden. Maar Egbert bleef balanceren, als een evenwichtskunstenaar op een stalen kabel. Onder hem een dreigende nul maar heel in de verte aan het einde van de kabel een vrijwel onbereikbaar halfje. Egbert bleef lopen, pasje voor pasje. Telkens weer een stukje dichter bij die remise. Loper kwam via h6 in het spel, de toren via de g-lijn. Teamgenoten hielpen de adem in. Plots een trilling door de zaal. Nee, geen beving. Het beslissende punt was binnen! Niet Rein mocht de eer smaken, maar onze equilibrist. De 2de helft was voor jou Egbert! 

Niet veel later scoorde ook Rein zijn punt. Na mooi  manoeuvreerwerk was zijn paard duidelijk de baas over de loper op g2. In de slotstelling gaat zijn tegenstander door de vlag, maar de partij was in hogere zin al uit. Het sterke zwarte paard op f3 samen met de zwarte dame zouden de weerloze koning op g2 het hele bord over jagen. 6-2.

Mannen, ik ben trots op jullie.

Verslag van Groningen