K.S.C. PHILIDOR 1847

Philidor

10 juli 2023

SCHAKER EN VERENIGING

De vereniging:
De Koninklijke Schaakvereniging “Philidor 1847” is de oudste schaakvereniging van Nederland. De clubavond is sinds jaar en dag op de dinsdagavond en vindt plaats in het zalencentrum Zaalenzo. Er zijn momenteel zeven teams van Philidor actief in de landelijke/provinciale competities. Het 1ste team speelt in de 1ste klasse, 2de en 3de team van Philidor enkele klassen lager. In de regionale competitie speelt Philidor met 4 teams.

In het verleden heeft Philidor in de landelijke competitie vele successen geboekt, met als hoogtepunt de nationale titel op 22 april 1967. Drijvende kracht achter deze successen was de Schaakmecenas Waling Dijkstra. Ook individueel hebben de schakers van Philidor stevig aan de weg getimmerd. Grote namen die aan de club verbonden zijn: Haye Kramer, Kornelis Mulder van Leens Dijkstra en Theun van den Tol. Bovendien denk ik niet dat er naast Philidor nog een schaakvereniging in Nederland bestaat die al meer dan 60 jaar een ex-nederlands-kampioen in haar midden heeft. (Eddie Scholl won in 1970 het NK). De titel Koninklijke ontving Philidor in 1947 tijdens de festiviteiten rond het 100-jarig bestaan. Deze titel was niet alleen te danken aan de ouderdom of de grootte van de vereniging, maar ook aan de rol die Philidor tijdens de Duitse bezetting heeft gespeeld.

De schaker:


Francois André Danican Philidor.

Naamgever van de Koninklijke Schaakclub Philidor 1847. “De pionnen zijn de ziel van het schaakspel” Op 7 september 1726 wordt Francois in Dreux geboren. Dreux is een dorpje dicht bij Parijs gelegen. Al op zeer jonge leeftijd worden zijn muzikale talenten ontdekt en als zijn vader jong sterft besluit zijn moeder hem naar de koninklijke muziekkapel in Versailles te sturen, waar hij als leerling(page) wordt toegelaten. Hij is dan amper zes jaar oud. Francois krijgt hier een uitstekende muziekopleiding en ontwikkelt zich al spoedig tot een muzikaal genie. Op elfjarige leeftijd componeert hij reeds zijn eerste muziekstuk! Hij is veertien jaar oud als hij zijn opleiding bij de muziekkapel met groot succes heeft afgerond en naar Parijs vertrekt. Daar geeft hij zang- en muzieklessen en speelt mee in orkesten, waardoor hij ruimschoots in zijn onderhoud kan voorzien. Reeds tijdens zijn verblijf in Versailles maakt hij kennis met het schaakspel. Het interesseert hem zeer en al spoedig blijkt hij ook hierin een uitblinker te zijn.

In Parijs wordt hij geregeld in schaakcafé’s gezien en vooral in Café de la Régence bekwaamt hij zich verder in de schaakkunst. Hij ontmoet daar de sterkste Franse schaakmeesters, zoals Kermuy Sir de Legal, die hij altijd heeft beschouwd als zijn grote leermeester. Na enkele jaren is Philidor zijn leermeester de baas en gaat hi op zoek naar een nieuwe uitdaging: het buitenland bezoeken en daar het schaken populair maken. Het eerste land dat daarvoor in aanmerking komt is Nederland; in 1745 vertrekt hij met een muziekgezelschap naar Rotterdam voor het geven van een aantal concerten. Door het plotseling overlijden van de dochter van de dirigent gaan de voorstellingen echter niet door. Philidor moet nu proberen aan de kost te komen, wat heel goed lukt met het schaakspel. In de grote steden van Holland (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) geeft hij schaaklessen en speelt hij simultaan, soms blind aan drie of vier borden. Vooral de blindseances trekken veel belangstelling door het spectaculaire element ervan. Door zijn schaakactiviteiten krijgt hij veel bekendheid, ook in het buitenland en al spoedig ontvangt hij uitnodigingen uit Engeland en het Pruisische hof in Potsdam.

In 1746 vertrekt hij naar Londen en verslaat met groot machtsvertoon Sir Abraham Jansen, die in Engeland bekend staat als een zeer sterke schaakmeester. Ook hier geeft hij vele blindseances waarmee hij weer veel opzien baart, temeer daar hij soms een pion of een stuk voorgeeft of met de zwarte stukken speelt! Daarna verslaat hij de destijds beroemde Arabische schaakmeester Philipp Stamma van Aleppo kansloos met maar liefst 8½ – 1½. In 1747 komt hij terug naar ons land en zet zich aan het schrijven van zijn zeer bekend geworden schaakboek ‘L’analyse du jeu des échecs’. Dit boek komt in 1749 op de markt en wordt een bestseller. Er volgt dan ook snel een Engelse uitgave en er verschijnen vele vertalingen, waaronder een Nederlandse in 1786. Philidor keert na lange omzwervingen, waarbij hij niet nalaat over zijn schaakboek te promoten en zijn later naar hem genoemde Philidorverdediging aan te prijzen, naar Parijs terug. Vreemd blijft wel dat hij in geen van zijn nagelaten partijen de door hem aangeprezen verdediging: 1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 d7-d6 zelf toepast. Philidor legt zich, nu hij weer in Frankrijk woont, meer toe op het componeren van opera’s. Hij schrijft er meer dan twintig, waarvan vooral ‘Blaise le Savetier’ opvalt. Deze opera wordt in 1759 in Parijs met groot succes opgevoerd. Andere bekende opera’s van zijn hand zijn ‘Le Gardiner et son Seigneur’ en Maréchal Ferrant’. Inmiddels heeft Philidor kennis gemaakt met Angélique Richer, met wie hij op 13 februari 1760 in het huwelijksbootje stapt. Het is een vruchtbaar huwelijk, want er worden zeven kinderen geboren. Of daar ook een schaaktalent bij heeft gezeten is onbekend.

Philidor heeft goede connecties bij het Franse hof: koning Lodewijk XV zelf is zeer gesteld op de componist en roemt zijn opera’s. Ook geeft Philidor schaaklessen aan het hof: de latere koning Lodewijk XVI is een van zijn leerlingen. Door zijn relatie met de koninklijke familie wordt hij beschouwd als een royalist en dat was in de tijd van de naderende revolutie een gevaarlijke zaak. Overigens wordt later van Philidor verteld dat hij verschillende partijen tegen Robespierre gespeeld zou hebben. Natuurlijk verloor Robespierre steeds, wat hem vaak een woede-uitbarsting bezorgde. Als in 1792 in Frankrijk de vervolging van de royalisten een hoogtepunt bereikt verblijft Philidor in Engeland en hij vindt het wijzer daar te blijven. Waarschijnlijk was dit de allerbeste, diepst doordachte zet, die hij ooit heeft gedaan. De laatste jaren woont hij in Londen. Het schaakcafé in St. James Street is voor hem een aangenaam trefpunt van schaakvrienden. Inmiddels heeft de Engelse koning hem benoemd tot hofschaker en heeft Philidor het druk met het geven van schaaklessen en blindseances en met het spelen van matches. Hij overlijdt, 69 jaar oud, in Londen op 31 augustus 1795 en wordt begraven door zijn schaakvrienden in de St.James Church. Bij bombardementen op de kerk is zijn grafsteen verloren gegaan. Niets in de kerk herinnert nog aan de grootste schaker van zijn tijd.